Μια αθόρυβη επανάσταση γίνεται αυτό τον καιρό στον τομέα της εργασίας. Εμφανίζεται στον τομέα του λογισμικού, όπου νέα παιδιά φτιάχνουν εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα και υπολογιστές και τα βγάζουν στην αγορά, πολλές φορές με μεγάλη επιτυχία. Οπως έγραφε η εφημερίδα «Times» την περασμένη εβδομάδα, «από τον Ιούλιο του 2008, όταν η Αpple παρουσίασε το μοντέλο 3G της iΡhone, δημιουργήθηκε μια νέα αγορά (...) Μέσα σε ένα χρόνο, όμως, έχουν καταγραφεί περίπου 1 δισεκατομμύριο κατεβάσματα από τις 30.000 εφαρμογές που υπάρχουν».
Αυτό αποτελεί μια νέα μορφή εργασίας - επιχειρηματικότητας, αλλάζοντας τις παραμέτρους που έκαναν τον Τζέρεμι Ρίφκιν απαισιόδοξο. Η τεχνολογία, έγραφε πριν από χρόνια στο πολύκροτο βιβλίο του «Το Τέλος της Εργασίας», «κάνει την ανθρώπινη εργασία να μοιάζει απαρχαιωμένη. Οσο περισσότερο αυτοματοποιημένη είναι μια κοινωνία, τόσο λιγότερη δουλειά θα έχουν οι άνθρωποι».
Γράφαμε και παλιότερα ότι ο Ρίφκιν είχε δίκιο για το «τέλος της εργασίας» στην περίπτωση που εκτείνουμε γραμμικά τις σημερινές τάσεις. «Μια οικονομία που δεν θα βασίζεται σχεδόν καθόλου σε εργαζομένους είναι εντός προοπτικής», υποστήριξε. Εδώ όμως υπάρχουν ενστάσεις.
Η πρώτη έχει να κάνει με το γεγονός ότι η κοινωνία και η οικονομία είναι χαοτικά συστήματα. Δεν λειτουργούν γραμμικά, με βάση την ευθεία που τραβά ένα ανθρώπινο χέρι. Δεν μας επιτρέπεται να επιχειρούμε ασφαλείς προβλέψεις βασιζόμενοι στις τρέχουσες τάσεις. Η κοινωνία λειτουργεί με συνεχείς ανατροπές, μία εκ των οποίων σηματοδοτεί σήμερα τη μετάβαση στην οικονομία της πληροφορίας. Στην οικονομία αυτή, ο πυρήνας συνίσταται σε κάτι που δεν είναι απτό όπως το κεφάλαιο και δεν μπορούμε να το λογαριάσουμε κατά τον ίδιο τρόπο που μετράμε εργατοώρες.
Στην πραγματικότητα, η πληροφορία είναι ένας τομέας της οικονομίας, με τον οποίο δεν ξέρουμε ακόμη να συναλλασσόμαστε. Γνωρίζουμε μόνο ότι διαθέτει οικονομική αξία. Δεν ξέρουμε πώς να κοστολογήσουμε την αξία αυτή, και δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο για παραγωγικότητα αναφορικά με την οικονομία της πληροφορίας. Οσες γνώσεις διαθέτουμε από τις έως σήμερα διατυπωθείσες οικονομικές θεωρίες, δεν βρίσκουν εφαρμογή στην οικονομία της πληροφορίας.
Μια περιορισμένου βεληνεκούς ανατροπή που βλέπουμε να συμβαίνει στο πλαίσιο της οικονομίας της πληροφορίας είναι το καθεστώς υπεργολαβίας στην εργασία. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι στον τομέα των υψηλών τεχνολογιών που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους υπό καθεστώς αυτοαπασχόλησης. Διαθέτουν ένα συμβόλαιο με την επιχείρηση, αναλαμβάνουν ένα έργο, το φέρουν εις πέρας και τέλος πληρώνονται.
Αν προβάλλουμε αυτό το σχήμα στο μέλλον, κατ’ ουσίαν αναφερόμαστε σε μια νέα αγορά πληροφορίας. Υπεργολάβοι θα αγοράζουν πληροφορία με τη μορφή συνεχούς επιμόρφωσης και θα την πωλούν με τη μορφή προγραμμάτων - εργολαβιών σε εταιρείες. Εχουν τη δυνατότητα να πληρωθούν εφάπαξ είτε να συμμετάσχουν στα κέρδη. Κατά μία έννοια, θα συμμετέχουμε σε επιχειρήσεις, διαθέτοντας το δικό μας προσωπικό κεφάλαιο, που είναι το μυαλό μας.
Δεν πρόκειται για μια νέα μορφή εργασίας. Οι πρώτοι σπόροι προϋπάρχουν στην κοινωνία μας. Ας ρίξουμε μια ματιά στην ήδη υπάρχουσα οικονομία της πληροφορίας: για παράδειγμα, στην αγορά του βιβλίου και της μουσικής. Στην εποχή μας, συγγραφείς και μουσικοί εργάζονται ως ελεύθεροι επαγγελματίες. Επεξεργάζονται ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα, δημιουργούν μια αξία, και συμμετέχουν στα κέρδη, με τη μορφή δικαιωμάτων.
Οπότε μάλλον θα έπρεπε να μιλάμε για μια οικονομία χωρίς θέσεις εργασίας, αλλά όχι για μια οικονομία χωρίς εργασία. Ζούμε το τέλος της εργασίας, αλλά και το τέλος της ανεργίας. Η απασχόληση και η ανεργία είναι δύο όροι που δεν έχουν θέση στο μέλλον της εργασίας.
Προβλήματα και ευκαιρίες
Στο νέο αυτό τοπίο τα άτομα πρέπει να διαθέτουν ένα μίνιμουμ αρχικής πληροφορίας προκειμένου να συμμετάσχουν στη νέα οικονομία. Εάν υποθέσουμε ότι το σύνολο της πληροφορίας διατίθεται στην αγορά, αυτό σημαίνει ότι ορισμένα άτομα θα αποκλειστούν. Αυτό δεν θα είναι μόνο ανήθικο ή προβληματικό (γιατί τι θα κάνει με αυτούς τους ανθρώπους που εξαιρούνται από το οικονομικό γίγνεσθαι; Θα τους στείλει στην εξορία ή θα τους σκοτώσει;), αλλά θα είναι και παράλογο από την άποψη του συστήματος που θα δημιουργηθεί. Τα ανθρώπινα μυαλά θα είναι οι βιομηχανίες του μέλλοντος. Παράγουν αξία, οπότε δεν έχει κανείς τη δυνατότητα να προβεί σε αποκλεισμούς. Η κοινωνία οφείλει να μετέλθει τρόπους ώστε όλοι να αποτελούν μέρος της οικονομικής διαδικασίας.
Συνεπώς, μάλλον πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι για το συλλογικό μας μέλλον. Κρατάμε το κλειδί για την παραγωγή του μέλλοντος, που δεν είναι άλλο από το μυαλό μας. Η οικονομία του μέλλοντός μας χρειάζεται τον καθένα από εμάς ξεχωριστά, όχι με τον τρόπο που μας έχει ανάγκη η οικονομία με τις σημερινές δομές της - να περνάμε μερικές ώρες καθημερινά, έντεκα μήνες ετησίως, επί 35 έτη, σε ένα συγκεκριμένο μέρος, σε μια συγκεκριμένη εταιρεία, σε ένα γραφείο ή ανήλιαγο θαλαμίσκο. Η οικονομία του μέλλοντος θα έχει την ανάγκη όλων μας, με τη μορφή της αυτοαπασχόλησης. Θα χρειάζεται την εργασία μας, την οποία όμως δεν θα εμπορεύεται κατά τον ίδιο τρόπο που πράττει σήμερα. Η κοινωνία του μέλλοντός μας δεν θα διαθέτει θέσεις εργασίας, θα έχει όμως εργασία.
Ιnfo
- Τζέρεμι Ρίφκιν, «Το τέλος της εργασίας και το μέλλον της», εκδ. Α. Α. Λιβάνη
- Chris Freeman, Luc Soete, «Εργασία για όλους, ή μαζική Ανεργία; Ο ρόλος της πληροφορικής στην τεχνολογική αλλαγή στο κατώφλι του 21ου αιώνα», εκδ. Θεμέλιο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου